بیماری محبت

مرز بین رفتارهای سالم و ناسالم چیست؟ این سؤال بر اساس رویكردهای مختلف، پاسخ‌های متفاوتی در روان‌شناسی دارد. 

در بسیاری از موارد، تشخیص رفتار سالم از ناسالم آن چنان كه عامه تصور می‌كنند، كار راحتی نیست. حتی اگر این چنین تشخیص‌هایی بین مردم رایج باشند، ملاك قابل قبولی محسوب نمی‌شوند. 

روان‌شناسان بالینی سعی می‌كنند با تعیین ملاك‌هایی دقیق، مرز بین رفتارهای سالم و ناسالم را تشخیص دهند. در این میان، نكته مهم آن است كه هر رفتار در یك طیف مورد مطالعه قرار می‌گیرد. 

توضیح این موضوع با مثالی مؤثرتر خواهد بود. به عنوان نمونه، ترس، رفتاری است كه می‌توان آن را در طیفی بین صفر تا صد بررسی كرد. ترس در حد صفر اگرچه در عمل به ندرت قابل مشاهده می‌شود اما رفتار چندان سالمی به حساب نمی‌آید. 

كودك یا بزرگسالی را تصور كنید كه از هیچ كس و هیچ چیز نمی‌ترسد؛ آیا احتمال آسیب‌پذیری چنین فردی زیاد نیست؟ برای حفظ سلامت و ایمنی در زندگی، وجود مقداری از ترس لازم است. 

احساس خطر و ترسیدن در بعضی از موقعیت‌های زندگی باعث دوام و بقای‌ ما می‌شود. اگر كسی به این دلیل كه نمی‌ترسد به سیم لخت برق دست بزند، آدم جسوری به حساب نمی‌آید و به طور حتم این نوع نترسیدن، سر او را به باد خواهد داد. هر چه در این طیف پیش‌تر رویم، جنبه‌های غیرعادی موضوع بیشتر خواهد شد. 

وقتی ترس به حدی برسد كه روند زندگی عادی را مختل كند به اصطلاح روان‌شناسان به رفتاری مرضی تبدیل می‌شود و رفتاری ناسالم است. كسی از بلندی به حدی می‌ترسد كه حتی حاضر نیست پشت‌بام برود؛ كودكی ترس مرضی در مورد مدرسه رفتن دارد؛ فردی كه از ترس غرق شدن تا كنار استخر هم نمی‌رود؛ نمونه‌هایی از جنبه‌های ناسالم رفتار محسوب می‌شوند. 

به این ترتیب، بسیاری از رفتارها مانند اضطراب، غم و حساسیت تا حدی عادی هستند و حتی وجودشان در زندگی لازم است. اما همین رفتارها وقتی به حدی افزایش یابند كه روند عادی زندگی را دچار اختلال كنند و مشكلاتی را در ارتباط فرد با خودش و دیگران به وجود آورند جزء رفتاری مرضی و ناسالم قرار می‌گیرند. 

محبت بیش از حد! 

مطالب گفته شده در مورد عشق و محبت نیز مصداق دارد. همان گونه كه بی‌تفاوت بودن و به تعبیر عامیانه عاطفه نداشتن، رفتاری مقبول نیست، گاهی محبت شدید به رفتاری مرضی تبدیل می‌شود. تصور زندگی عاری از عشق و محبت، امكان‌پذیر نیست. 

یكی از نیازهای مهم هر انسان این است كه مورد محبت قرار بگیرد و به دیگران محبت كند. لازم نیست درباره فواید و آثار عشق و محبت و ضرورت‌های آن سخن بگوییم، چرا كه بخش قابل توجهی از نوشته‌ها، آثار هنری و ادبی بشر در همین باره است. هدف همه فعالیت‌های بشردوستانه این است كه انسان‌ها عشق و محبت را جایگزین جنگ و تنفر كنند. 

زلزله بم را به خاطر دارید؟ موجی از نوع‌دوستی در ایران و جهان راه افتاد و عشق و محبت با تبلورهای مختلف در قلوب مردم فوران كرد. انسان‌ها حتی اگر عشق و محبت را فراموش كرده باشند باز هم در موقعیت‌هایی این نیاز را در زندگی خود باز می‌یابند و به آن روی می‌آورند. 

اما محبت مرضی چیست؟ گاهی شدت عشق و علاقه آدم‌ها به همدیگر به حدی است كه به صورت پدیده‌ای دست و پاگیر و مشكل‌آفرین درمی‌آید. محبت مرضی، وابستگی‌های شدید را به همراه می‌آورد كه نتیجه آن به طور معمول چندان خوشایند نیست. 

گاهی انسان‌ها در عشق و محبت به یكدیگر تا حدی پیش می‌روند كه تصور فقدان، هجران، بیماری و هر نوع آسیبی برای طرف مقابل را ناممكن و غیر قابل تحمل می‌پندارند. دوست داشتن فرزند، همسر، مادر، خواهر،‌ برادر و غیره و ناراحتی‌ برای غم و رنجی كه بدان‌ها وارد می‌شود، غیر عادی نیست.